Τι είναι η οσφυαλγία;
Οσφυαλγία είναι ο πόνος που εντοπίζεται στη μέση, δηλ. στην περιοχή μεταξύ των κάτω ορίων του θωρακικού κλωβού και των γλουτιαίων πτυχών, και μπορεί να αντανακλάται στους μηρούς. Πολλές φορές η οσφυαλγία συνοδεύεται από ισχιαλγία, δηλ. επέκταση του πόνου κατά μήκος του μηρού και της κνήμης φθάνοντας σε ορισμένες περιπτώσεις μέχρι τα δάκτυλα του ποδιού.Η οσφυαλγία είναι ένα πολύ συχνό πρόβλημα υγείας στο γενικό πληθυσμό, αφού είναι η δεύτερη σε συχνότητα παθολογική κατάσταση μετά το κοινό κρυολόγημα. Έχει υπολογιστεί ότι 65-80% των ατόμων του γενικού πληθυσμού παρουσιάζουν τουλάχιστον ένα επεισόδιο οσφυαλγίας κατά τη διάρκεια της ζωής τους.
Ποιες είναι οι μορφές της οσφυαλγίας;
Ανάλογα με τη διάρκειά της η οσφυαλγία διακρίνεται σε τρεις μορφές:
-Στην οξεία οσφυαλγία που έχει διάρκεια μικρότερη από 6 εβδομάδες και αντιπροσωπεύει το 85% όλων των περιπτώσεων οσφυαλγίας.
-Στην υποξεία οσφυαλγία που έχει διάρκεια από 6 μέχρι 12 εβδομάδες και αντιπροσωπεύει το 10% όλων των περιπτώσεων οσφυαλγίας.
-Στη χρόνια οσφυαλγία που έχει διάρκεια μεγαλύτερη από 12 εβδομάδες και αντιπροσωπεύει το 5% όλων των περιπτώσεων οσφυαλγίας.
Ανεξάρτητα από τη μορφή της οσφυαλγίας ένα ιδιαίτερο κλινικό χαρακτηριστικό της είναι ότι υποτροπιάζει πολύ συχνά. Σε επιδημιολογικές μελέτες έχει βρεθεί ότι στο 75% των περιπτώσεων η οσφυαλγία υποτροπιάζει τουλάχιστον μια φορά μέσα σε ένα χρόνο.
Ποια είναι τα αίτια της οσφυαλγίας;
Τα αίτια της οσφυαλγίας είναι ποικίλα και κατατάσσονται στις παρακάτω επτά κατηγορίες:
1.“Μηχανικά” αίτια
-Μυοσυνδεσμική βλάβη
-Οστεοαρθρίτιδα της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης
-Δισκοκήλη
-Σπονδυλολίσθηση
-Στένωση του σπονδυλικού σωλήνα
-Διάχυτη ιδιοπαθής σκελετική υπερόστωση
2.Οροαρνητικές σπονδυλαρθρίτιδες
-Αγκυλωτική σπονδυλαρθρίτιδα
-Ψωριασική αρθρίτιδα
-Αντιδραστική αρθρίτιδα
-Εντεροπαθητική αρθρίτιδα
-Μη διαφοροποιημένη οροαρνητική σπονδυλαρθρίτιδα
3.Οστεοπόρωση
4.Μικροβιακοί παράγοντες
5.Νεοπλασματικά νοσήματα
-Καλοήθη (οστεοειδές οστέωμα)
-Κακοήθη (πολλαπλούν μυέλωμα, μεταστάσεις στους σπονδύλους)
6.Αιματολογικά νοσήματα
-Αιμοσφαιρινοπάθειες
7.Διάφορες άλλες παθήσεις
-Ινομυαλγία
-Νόσος του Paget
-Ανεύρυσμα της κοιλιακής αορτής
-Ψυχιατρικές παθήσεις
Από όλα αυτά τα αίτια της οσφυαλγίας συνηθέστερα είναι τα “μηχανικά”, που είναι υπεύθυνα για το 90% και πλέον όλων των περιπτώσεων οσφυαλγίας. Όταν η οσφυαλγία οφείλεται σε δισκοκήλη ή σπονδυλολίσθηση μπορεί να συνοδεύεται από ισχιαλγία λόγω πίεσης κάποιας ρίζας του ισχιακού νεύρου στο επίπεδο της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. Ο θεράπων γιατρός ρευματολόγος με βάση το ιστορικό του ασθενούς, την κλινική εξέταση και τον κατάλληλο, όταν χρειάζεται, απεικονιστικό έλεγχο της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης (συνήθως με ακτινογραφίες, μερικές φορές με αξονική ή μαγνητική τομογραφία και σπανιότερα με άλλες μεθόδους) επιδιώκει να θέσει τη διάγνωση του αιτίου της οσφυαλγίας.
Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση οσφυαλγίας;
Επιδημιολογικές μελέτες σε διάφορες χώρες έχουν αποκαλύψει την ύπαρξη ορισμένων παραγόντων κινδύνου για τη “μηχανική” οσφυαλγία. Τέτοιοι παράγοντες κινδύνου είναι το γυναικείο φύλο, η μεγάλη ηλικία, τα επαγγέλματα που επιβάλλουν άρση (σήκωμα) μεγάλου βάρους, το σήκωμα βάρους με μη σωστή θέση του σώματος, ο λανθασμένος τρόπος καθίσματος γενικά και ειδικά πίσω από τον πάγκο εργασίας, η παχυσαρκία και ίσως το κάπνισμα. Σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, στην πρόσφατη πανελλήνια επιδημιολογική έρευνα για τις ρευματικές παθήσεις (Ελληνικά / Αγγλικά) διερευνήθηκε η ύπαρξη παραγόντων που ευνοούν την εμφάνιση “μηχανικής” οσφυαλγίας. Η ανάλυση των δεδομένων της έρευνας έδειξε ότι το γυναικείο φύλο, η ηλικία 50 ετών και πάνω, η παχυσαρκία και το χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης αποτελούν παράγοντες κινδύνου για τη “μηχανική” οσφυαλγία. Ο μηχανισμός με τον οποίο το χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την οσφυαλγία δεν είναι γνωστός. Είναι, πάντως, πιθανό να έχει σχέση με άγνοια των προληπτικών μέτρων για την οσφυαλγία μεταξύ των ατόμων με χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης ή/και με σήκωμα μεγάλου βάρους από αυτά τα άτομα. Με την έννοια αυτή έχει σημασία το εύρημα στην ίδια έρευνα ότι η συχνότητα των χειρωνακτικών επαγγελμάτων είναι σημαντικά μεγαλύτερη μεταξύ των ατόμων με χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης παρά μεταξύ των ατόμων με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης.
Υπάρχουν προληπτικά μέτρα για τη “μηχανική” οσφυαλγία;
Από την άποψη της πρόληψης της “μηχανικής” οσφυαλγίας και με δεδομένη την πολύ μεγάλη συχνότητα υποτροπών της, όπως ήδη αναφέρθηκε, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τονιστεί ότι από όλους τους παραπάνω παράγοντες κινδύνου για την οσφυαλγία ορισμένοι μπορεί να τροποποιηθούν και να εξουδετερωθεί η συμβολή τους στην εμφάνιση της οσφυαλγίας. Στους τροποιήσιμους παράγοντες κινδύνου για την οσφυαλγία περιλαμβάνονται το σήκωμα βάρους έχοντας το σώμα σε μη σωστή θέση, ο λανθασμένος τρόπος καθίσματος γενικά και ειδικά πίσω από τον πάγκο εργασίας, η παχυσαρκία, το χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης και το κάπνισμα. Έτσι στα πλαίσια της πρωτογενούς και δευτερογενούς πρόληψης της “μηχανικής” οσφυαλγίας είναι εφικτό να εφαρμόζονται μέτρα για την εξουδετέρωση αυτών των παραγόντων.
Ποια είναι η θεραπευτική αντιμετώπιση της οσφυαλγίας;
Τα θεραπευτικά μέσα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της οσφυαλγίας περιλαμβάνουν:
-Αναλγητικά φάρμακα
-Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα
-Μυοχαλαρωτικά φάρμακα
-Τοπικές εγχύσεις γλυκοκορτικοειδούς φαρμάκου (κορτιζόνης) και τοπικού αναισθητικού: Επισκληρίδιες εγχύσεις, Παρασπονδυλικές εγχύσεις
-Ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών κάμψης της μέσης, δηλ. των ορθών κοιλιακών μυών, και των μυών έκτασης της μέσης, δηλ. των ραχιαίων μυών.
-Άλλα είδη φυσικοθεραπείας
-Ζώνη για τη μέση
-Χειρουργική θεραπεία. Σε πολύ μικρό ποσοστό των ασθενών (δεν υπερβαίνει το 5%) με δισκοκήλη ή σπονδυλολίσθηση μπορεί να αποτύχει η συντηρητική θεραπεία και να χρειαστεί χειρουργική αντιμετώπιση.
Όταν η οσφυαλγία οφείλεται σε μικροβιακό παράγοντα ή σε κάποια από τις παθήσεις που περιλαμβάνονται στις παραπάνω κατηγορίες 2-7 των αιτίων της οσφυαλγίας, είναι αυτονόητο ότι η θεραπευτική αγωγή περιλαμβάνει όλα τα μέτρα που απαιτούνται για την αντιμετώπιση αυτού του συγκεκριμένου αιτίου.
Επομένως είναι φανερό ότι το θεραπευτικό πρόγραμμα, που θα εφαρμοστεί σε ένα συγκεκριμένο ασθενή με οσφυαλγία, καθορίζεται από το θεράποντα γιατρό ρευματολόγο με βάση το αίτιο, τα κλινικά δεδομένα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου ασθενούς.
Δρ Αλέξανδρος Ανδριανάκος
Ρευματολόγος
Α.Ε. Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών
Πρόεδρος Ελληνικού Ιδρύματος Ρευματολογίας
