Πολλοί γονείς δυσκολεύονται να διαχειριστούν το θυμό του παιδιού τους. Να θυμάστε ότι είναι απόλυτα φυσιολογικό και αποδεκτό να νιώθουν τα παιδιά θυμό κάποιες φορές. Ο θυμός του παιδιού συχνά έχει σχέση με το ότι αισθάνεται ανασφάλεια, ή νιώθει ότι το παρεξηγούν, το κατηγορούν ή το μεταχειρίζονται άδικα. Ακόμη, μέχρι την ηλικία των 4 ετών ο θυμός αποτελεί μορφή έκφρασης καθώς το παιδί δε μπορεί να εκφράσει λεκτικά τα όσα νιώθει. Είναι φυσιολογικό να περάσει από αυτό το στάδιο το παιδί. Όταν ένα παιδί αυτής της ηλικίας προσπαθεί πχ να συμπληρώσει ένα παζλ και εκνευρίζεται που δε μπορεί να το συνεχίσει, τότε πολύ πιθανό να πετάξει κάτω το παζλ. Τι πρέπει να κάνουμε: Το παίρνουμε αγκαλιά, του εξηγούμε ότι είναι εντάξει αν θέλει να θυμώσει αλλά ότι μπορεί να ζητήσει τη βοήθειά μας και να συνεχίσει το παιχνίδι του. Ας αναφέρουμε και ένα ακόμη παράδειγμα: Η ώρα είναι περασμένη αλλά το παιδί μας δε θέλει να πάει στο κρεβάτι του και εκφράζεται με θυμό. Τι πρέπει να κάνουμε: Το παίρνουμε αγκαλιά, του λέμε ότι το καταλαβαίνουμε, αλλά ταυτόχρονα το βάζουμε στο κρεβάτι του και ξεκινάμε ένα άλλο θέμα συζήτησης, όπως πχ τι περιλαμβάνει το αυριανό πρόγραμμά μας. Κάτι που θα αποπροσανατολίσει και θα χαλαρώσει το παιδί. Σε καμία περίπτωση δεν ανακυκλώνουμε το θέμα του θυμού γιατί το μυαλό του παιδιού θα συνεχίσει να εστιάζει εκεί.
Ο θυμός κρύβει και άλλα, πιο ευαίσθητα συναισθήματα και οι εκρήξεις θυμού συνήθως αντανακλούν περισσότερα απ’ όσα συνέβησαν στην παρούσα κατάσταση. Δύσκολα συναισθήματα όπως η απογοήτευση, η ματαίωση, η αδικία, μπορεί με το χρόνο να συσσωρεύονται και να αυξάνεται ολοένα η εσωτερική πίεση μέχρι που μια μικρή ενόχληση μπορεί να πυροδοτήσει την έκρηξη του παιδιού.
Πως μπορείτε να διαχειριστείτε το θυμό του παιδιού σας;
Α. Βοηθήστε το παιδί να αποκτήσει επίγνωση των συναισθημάτων του.
Όσο περισσότερο ενθαρρύνετε το παιδί να εκφράσει δύσκολα συναισθήματα, τόσο λιγότερο αυτά θα συσσωρεύονται και θα καταλήγουν σε εκρήξεις θυμού.
Για να μπορέσει να εκφράσει συναισθήματα πρέπει καταρχήν να είναι σε θέση να τα αναγνωρίσει. Μπορείτε να το βοηθήσετε σ’ αυτό, μιλώντας του για το θυμό και για άλλα συναισθήματα. Αναφερθείτε όποτε σας δίνεται ευκαιρία, στα συναισθήματα τα δικά σας και των άλλων. Μαντέψτε, καθρεφτίστε και διερευνήστε τα συναισθήματα του παιδιού.
Παραδείγματα:
«Αυτός ο άνθρωπος φαίνεται στεναχωρημένος.»
«Ίσως νιώθεις θυμωμένος με τον αδερφό σου επειδή μας διέκοψε.»
Β. Μείνετε ήρεμοι.
Τα παιδιά επηρεάζονται πολύ από το συναισθηματικό κλίμα που υπάρχει γύρω τους. Αν εσείς είστε πιεσμένοι, θα είναι κι αυτά. Αν εσείς είστε ήρεμοι, το ίδιο θα είναι κι αυτά.
Προγραμματίστε κάποιον χρόνο χαλάρωσης για σας σε τακτική βάση.
Αν είναι δύσκολο να βρείτε χρόνο για να μείνετε μόνοι σας, μπορείτε να συνεννοηθείτε με άλλους γονείς και να κάνετε εκ περιτροπής φύλαξη παιδιών. Θα σας είναι πολύ πιο εύκολο να παραμένετε ήρεμοι στις εκρήξεις του παιδιού σας, αν παίρνετε μια ανάσα χαλάρωσης κάθε τόσο. Μια ήρεμη αντίδραση από σας θα βοηθήσει το παιδί να εμπεριέξει το θυμό του ενώ μια θυμωμένη αντίδρασή σας θα το εξοργίσει ακόμη περισσότερο.
Γενικά, ο τρόπος που εσείς διαχειρίζεστε το θυμό σας, θα επηρεάσει τον τρόπο που διαχειρίζεται το παιδί σας το δικό του θυμό. Για παράδειγμα, αν το παιδί σας ακούσει να βρίζετε ένα οδηγό που σας έκλεισε το δρόμο, μη σας φανεί παράξενο αν εκείνο βρίζει την αδερφή του επειδή του πήρε το παιχνίδι του!
Αν νιώθετε πραγματικά πολύ εκνευρισμένοι, θυμηθείτε ότι ο χρόνος «ηρεμίας» είναι χρήσιμος και για τους ενήλικες. Βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας είναι ασφαλές και απομακρυνθείτε από την κατάσταση που σας προκαλεί θυμό. Πάρτε βαθιές αναπνοές μέχρι την κοιλιά, εκπνεύστε αργά και αφήστε τον εαυτό σας να ηρεμήσει.
Γ. Αποδεχτείτε τα συναισθήματα και ανακατευθύνετε το θυμό του παιδιού
Το να απορρίπτετε τα δύσκολα συναισθήματα (π.χ. «Μην κάνεις έτσι, ηρέμησε!») μπορεί να είναι αντιπαραγωγικό. Το παιδί θα παραμείνει θυμωμένο και για την αρχική πηγή απογοήτευσης και για το ότι δεν του δείξατε κατανόηση.
Ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης είναι:
α) να δείξετε αποδοχή και αναγνώριση στο συναίσθημα του παιδιού και
β) να το βοηθήσετε να βρει μια υγιή διέξοδο για το έντονο συναίσθημά του, δηλαδή να το εκφράσει με κατάλληλο τρόπο.
Πιο συγκεκριμένα:
● Προσδιορίστε το συναίσθημα που βρίσκεται πίσω από την οργή του παιδιού και δώστε του όνομα: π.χ. «Α… Μαρία, αυτό σε αναστάτωσε!» ή «Είσαι απογοητευμένη επειδή πρέπει να φύγουμε τώρα;»
● Δείξτε κατανόηση μαντεύοντας τις επιθυμίες του παιδιού: π.χ. «Θα σου άρεσε ο αδερφός σου να σε ρωτάει πριν πάρει τα πράγματά σου;» ή «Δε θα ‘ταν ωραία αν μπορούσαμε να μείνουμε περισσότερο;»
● Ενθαρρύνετε μια κατάλληλη έκφραση του συναισθήματος ή την επίλυση του προβλήματος: π.χ. «Δείξε μου πως νιώθεις χρησιμοποιώντας λέξεις ή κάνοντας μια ζωγραφιά ή χτυπώντας αυτό το μαξιλάρι ή σκίζοντας αυτό το χαρτί.» ή «Ποιος θα ήταν ένας καλύτερος τρόπος για να λυθεί αυτό το πρόβλημα;»
Όταν τα συναισθήματα του βρίσκουν αποδοχή, το παιδί νιώθει ότι το καταλαβαίνουν και δεν έχει τόσο μεγάλη ανάγκη να σας πείσει ότι έχει δίκιο, οπότε είναι πιο ήρεμο. Επίσης, η υγιής έκφραση του συναισθήματος εμποδίζει τη συσσώρευσή του εσωτερικά και έτσι μειώνονται οι πιθανότητες εκρήξεων.
Δ. Χρησιμοποιήστε ξεκάθαρες και σταθερές συνέπειες για να περιορίσετε την επιθετική συμπεριφορά.
Το παιδί χρειάζεται να μάθει ότι ενώ ο θυμός είναι αποδεκτός, η επιθετική συμπεριφορά δεν είναι αποδεκτή.
Κατεβείτε στο ύψος του παιδιού, αποκτήστε οπτική επαφή μαζί του και χρησιμοποιώντας μια ήρεμη αλλά σταθερή φωνή που δείχνει δυσαρέσκεια, πείτε του τι έκανε λάθος, π.χ. «Μαρία, δεν είναι εντάξει να χτυπάς τον αδερφό σου.»
Αποφύγετε να φωνάξετε, γιατί αυτό, εκτός των άλλων, δηλώνει ότι έχετε χάσει τον έλεγχο.
Αν το παιδί σταματήσει να φέρεται επιθετικά, επαινέστε το. Αν ωστόσο συνεχίσει την άσχημη συμπεριφορά αφού το προειδοποιήσατε, εφαρμόστε μια ξεκάθαρη συνέπεια π.χ. χρόνο «ηρεμίας» (time out).
Αν ο θυμός του παιδιού σας κλιμακώνεται και οι προσπάθειές σας δεν αποδίδουν για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα (π.χ. μερικούς μήνες), ενδεχομένως να υπάρχουν άλλα θέματα πίσω από το θυμό του παιδιού. Οπότε ίσως να χρειάζεται η συμβολή ενός ειδικού.
Παναγιώτα Δ. Κυπραίου, Ψυχοθεραπεύτρια – Συντονίστρια Σχολών Γονέων
