Για τους γονείς ο πόνος είναι ένα «κακό» συναίσθημα και προσπαθούν με όλες τους τις δυνάμεις να «κρύψουν» τα γεγονότα που θα φέρουν αυτό το μισητό συναίσθημα. Η πραγματικότητα αλλοιώνεται ή και παραποιείται. Δυστυχώς τέτοιου είδους πρακτικές προκαλούν στο παιδί σύγχυση και φόβο. Καθώς καταλαβαίνουν ότι κάτι συνέβη αλλά κανείς δεν τους εξηγεί, στο τέλος τα παιδιά μαθαίνουν και διαιωνίζουν να μετατρέπουν σε ταμπού τον θάνατο.
Όταν τα παιδιά ρωτάνε…
«Γιατί πέθανε η γιαγιά, ο παππούς… ;»
Είναι πολύ σημαντικό να εξετάσεις γιατί κάνει το παιδί αυτή την ερώτηση. Μήπως αισθάνεται λυπημένο, θυμωμένο ή ένοχο για το θάνατο που συνέβη; Μόλις εντοπίσεις τα συναισθήματα, χρειάζεται να του δώσεις χώρο για να τα εκφράσει. Είναι σημαντικό να θυμάσαι ότι τα παιδιά πολλές φορές παίρνουν προσωπικά αυτό που συνέβη και χρειάζεται με ξεκάθαρο τρόπο να πεις στο παιδί ότι δεν ευθύνεται για τον θάνατο του αγαπημένου του προσώπου.
«Πότε θα γυρίσει η μαμά;»
Μπορείς να πεις στο παιδί, με έναν τρυφερό γεμάτο αγάπη τρόπο ότι, οι άνθρωποι που πεθαίνουν δεν ξαναγυρίζουν πίσω. Είναι σημαντικό όμως να του τονίσεις ότι οι αναμνήσεις και τα συναισθήματα που έχει για την πεθαμένη μητέρα του είναι ο σύνδεσμος του με αυτή. Επίσης είναι σημαντικότατο να ενημερώσεις το παιδί ότι δεν θα πονάει πάντα τόσο πολύ και ότι ο πόνος θα μαλακώσει.
«Που είναι η γιαγιά τώρα;»
Πριν απαντήσεις σε αυτή την ερώτηση είναι καλό να μάθεις που πιστεύει το ίδιο το παιδί ότι είναι η γιαγιά. Η απάντηση που θα δώσουμε, θα πρέπει να βασιστεί πάνω στα πιστεύω της οικογενείας. Καλό είναι να μην πεις ότι: «Ο Θεός την έχει πάρει κοντά του», διότι μελέτες έχουν δείξει ότι, θυμός που στρέφεται προς το Θεό μπορεί να οδηγήσει στην προσωρινή ή μόνιμη απώλεια πίστης. Καλό θα ήταν να αποφύγεις και τη φράση ” Είναι στον ουρανό και μας βλέπει” γιατί δημιουργεί αναστάτωση ,καθώς το παιδί νιώθει ότι το παρακολουθούν.
Να θυμάσαι ότι όσο πιο μικρά είναι τα παιδιά τόσο λιγότερες ανησυχίες έχουν για τη μεταθανάτιο ζωή. Πιο πολύ εστιάζουν στο σώμα και τις ανάγκες του που αυτό έχει.
«Κρυώνει μήπως το σώμα της γιαγιάς; Μήπως το κουτί είναι στενό;». Σε τέτοιου είδους ερωτήσεις είναι καλό να θυμόμαστε ότι πρέπει να καθησυχάζουμε το παιδί δίνοντας απαντήσεις που εστιάζουν στην πραγματικότητα. Μπορούμε να πούμε για παράδειγμα: «Όταν κάποιος πεθάνει, δεν πεινά, δεν πονά, δεν κρυώνει.» Μια τέτοια απάντηση αφαιρεί το άγχος που νοιώθει το παιδί για τον αγαπημένο του.
«Θα πεθάνεις και εσύ;»
Είναι πολύ σημαντικό να απαντήσεις σε αυτή την ερώτηση καθησυχάζοντας το παιδί αλλά ταυτόχρονα να είσαι ειλικρινής. Ένα παράδειγμα θα μπορούσε να είναι: «Κάποτε θα πεθάνω αλλά ελπίζω αυτό να αργήσει. Δεν έχω κάποια σοβαρή αρρώστια που να απειλεί τη ζωή μου».
Όταν ένα παιδί ρωτά αυτή την ερώτηση στην πραγματικότητα αυτό που λέει είναι ότι, φοβάται μήπως πεθάνει αυτός που του έχει απομείνει. Έτσι ανακαλύπτεις τη βαθύτερη ερώτηση που είναι: «Ανησυχείς μήπως πεθάνω;» Αυτή μπορεί να είναι η αφορμή για μια πολύ καλή συζήτηση που θα εκτονώσει τα συναισθήματα του παιδιού.
«Πόσο θα ζήσω εγώ;»
Μία καλή απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι ότι: «Κανείς δεν ξέρει με σιγουριά το πόσο θα ζήσει κάποιος, αλλά κανείς δεν ζει για πάντα». Θα καθησυχάσεις τους φόβους του παιδιού απαντώντας ότι οι περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνουν όταν είναι πολύ ηλικιωμένοι και ότι οι ηλικιωμένοι δεν δείχνουν να τους απασχολεί το αν θα πεθάνουν.
Και άλλες ερωτήσεις μπορεί να προκύψουν εκ μέρους του παιδιού. Μη φοβάσαι να πεις «Δεν ξέρω», «Δεν είμαι σίγουρος/η», ή « Αυτή η ερώτηση μοιάζει να μην έχει απάντηση. Τα παιδιά δεν χρειάζονται «τέλειες» απαντήσεις. Χρειάζονται γονείς που να είναι πρόθυμοι να μην αποφεύγουν τις ερωτήσεις τους. Και χρειάζονται γονείς που θα τα στηρίξουν συναισθηματικά εκεί που το χρειάζονται.
Εξέτασε τον τρόπο που εσύ πενθείς
Ακόμη ένα σημαντικό θέμα προκύπτει. Πως διαχειρίζεσαι εσύ το δικό σου πένθος. Κλείνεσαι στον εαυτό σου; Υποκρίνεσαι ότι όλα πάνε καλά και κλαις μόνη σας βουβά για να μην σε πάρουν «χαμπάρι»; Ο δικός σου τρόπος αποτελεί πρότυπο για το παιδί. Μη ξεχνάς ότι το παιδί κάνει αυτό που βλέπει να κάνεις κυρίως και όχι αυτό που του λες.
Extra συμβουλή
Αναζήτησε τη βοήθεια ενός ειδικού αν κάτι σε ανησυχήσει. Αν το παιδί κλείνεται στον εαυτό του, αποσύρεται, δεν τρώει έχει εφιάλτες, φοβάται υπερβολικά, πέφτει η σχολική του απόδοση και αυτό έχει διάρκεια.
Από τη Νάνσυ Ψημενάτου, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
