Γράφει η Βικτωρία Κούγια – Παιδίατρος & Σύμβουλος Γαλουχίας
Τα «τικ» παρουσιάζονται παροδικά στο παιδί αλλά υποχωρούν σε μεγάλο βαθμό καθώς το παιδί μεγαλώνει. Η έναρξη μπορεί να οφείλεται σε μια πραγματική ενόχληση, μπορεί να είναι εντελώς τυχαία ή να υπάρχει μια αφορμή, σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικό να γνωρίζετε περισσότερες πληροφορίες για την αντιμετώπιση τους.
Το «τικ» (καθ’ έξιν κινήσεις στην ελληνική γλώσσα) είναι απότομες, επαναλαμβανόμενες, άρρυθμες και γρήγορες κινήσεις ή ήχοι, που δεν ελέγχονται. Η έναρξή τους συχνά συμπίπτει με ένα πραγματικό ερέθισμα, π.χ. ανοιγοκλείσιμο των ματιών λόγω επιπεφυκίτιδας, ή ρουθούνισμα της μύτης λόγω ρινίτιδας, αλλά τις περισσότερες φορές δε σχετίζονται με κάποια αιτία.
Γιατί όμως συμβαίνουν αυτές οι μικρές αντιδράσεις, όπως το να ανοιγοκλείνει το παιδί τα μάτια του ή να δαγκώνει τα χείλια του και τι πρέπει να γνωρίζετε για να προβείτε σε σωστή διαχείριση της κατάστασης;
Τα «τικ» χωρίζονται σε υποκατηγορίες, ανάλογα με τα παρακάτω κριτήρια…
Αν περιλαμβάνουν κίνηση ή ήχο
Κινητικά: αφορούν οποιοδήποτε μέρος του σώματος, όπως πρόσωπο, ώμους, χέρια ή πόδια. Συχνά παραδείγματα είναι το ανοιγοκλείσιμο βλεφάρων, οι γκριμάτσες και τα χτυπήματα δακτύλων.
Φωνητικά: με συχνά παραδείγματα το καθάρισμα του λαιμού, το ρούφηγμα της μύτης, τον εσκεμμένο βήχα, την επανάληψη συλλαβών ή λέξεων.
Τα τικ μπορεί να είναι είτε κινητικά, είτε φωνητικά, αλλά ποτέ και τα δύο.
Αν έχουν μικρή ή μεγάλη διάρκεια
Περιστασιακά: διαρκούν κάτω από ένα χρόνο. Είναι τα πιο κοινά και δεν είναι απαραίτητα συνεχόμενα, αλλά η εμφάνισή τους παρουσιάζει εξάρσεις και υφέσεις.
Χρόνια: διαρκούν για ένα χρόνο ή περισσότερο. Αυτά είναι πιο σπάνια, με ποσοστό περίπου 1% και συνήθως συνδυάζονται και με άλλες καταστάσεις όπως σύνδρομο διάσπασης προσοχής και υπερκινητικότητας, αγχώδης ή ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.
«Αρκετά σπάνια σχετική διαταραχή αποτελεί το σύνδρομο Tourette, που περιλαμβάνει πολλαπλά κινητικά και τουλάχιστον ένα φωνητικό τικ, που διαρκούν περισσότερο από ένα χρόνο.»
Ποια είναι η αιτία;
Η αιτία εμφάνισης ενός «τικ» δεν είναι ξεκάθαρη, αν και φαίνεται να υπάρχει μια γενετική βάση, καθώς είναι πιο συχνό φαινόμενο σε παιδιά που είχαν και οι γονείς τους. Επίσης, εμφανίζεται περισσότερο στα αγόρια.
Πόσα συχνά εμφανίζονται;
Υπολογίζεται ότι 10-20% των παιδιών έχουν κάποιο «τικ» κατά τα πρώτα σχολικά τους χρόνια. Τα περισσότερα από αυτά τα «τικ» είναι ήπια, μόλις που γίνονται αντιληπτά και διαρκούν λιγότερο από ένα χρόνο. Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να είναι έντονα και συχνά και να επηρεάζουν την καθημερινότητα του παιδιού. Τα περισσότερα «τικ» υποχωρούν στην εφηβεία.
Πότε και γιατί κάνουν την εμφάνιση τους;
Τα «τικ» ξεκινάνε περίπου στην ηλικία των 5 ετών (4-8 ετών). Τις περισσότερες φορές δεν είναι σοβαρά και μετά από μικρό χρονικό διάστημα σταματάνε, αλλά όσο διαρκούν προκαλούν προβληματισμό στους γονείς και ίσως επηρεάζουν την καθημερινότητα του παιδιού.
Η έναρξη μπορεί να οφείλεται σε μια πραγματική ενόχληση, όπως προαναφέρθηκε, μπορεί να είναι εντελώς τυχαία ή να υπάρχει μια αφορμή, όπως μια πιεστική κατάσταση, άγχος, κούραση, ενθουσιασμός ή πολλή χαρά. Άλλες φορές μπορεί να ξεκινήσουν από μιμητισμό αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχει εμφανής αιτία.
Πόσο διαρκούν;
Τα περισσότερα «τικ» εμφανίζονται ξαφνικά, διαρκούν από λίγες βδομάδες έως λίγους μήνες (συνήθως 3) και υποχωρούν. Δεν είναι σπάνιο να ξαναεμφανιστούν μετά από κάποιο διάστημα είτε με την ίδια είτε με άλλη μορφή. Τα περισσότερα υποχωρούν μετά την εφηβεία.
Τα «τικ» που εμφανίζονται μετά τα 8 έτη συνήθως επιμένουν πιο πολύ, αλλά και αυτά υποχωρούν κατά κανόνα μετά την εφηβεία.
Πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου;
Τα «τικ» είναι μια καλοήθης κατάσταση που γενικά δεν επηρεάζει την καθημερινότητα του παιδιού και περνάει από μόνη της. Επομένως οπλιστείτε με υπομονή και αφήστε το χρόνο να δράσει.
Προσπαθήστε να αποφύγετε τις καταστάσεις που προκαλούν έντονο ενθουσιασμό, υπερβολική κούραση ή στρες. Διατηρήστε στο σπίτι ένα ήρεμο περιβάλλον και σιγουρευτείτε ότι το παιδί κοιμάται αρκετά και καλά.
Προσπαθήστε να αγνοήσετε το «τικ» γιατί τα συμπτώματα επιδεινώνονται όταν στρέφουμε την προσοχή μας εκεί. Μην το συζητάτε μαζί του, μην επισημαίνετε την έναρξή του, μην του υπόσχεστε επιβράβευση αν σταματήσει και κυρίως μη μαλώνετε το παιδί όταν το κάνει. Δεν το κάνει επίτηδες, δεν μπορεί να το ελέγξει και μία τέτοια πίεση μόνο θα το επιδεινώσει. Αν είναι δυνατό, την ώρα που ξεκινάει στρέψτε την προσοχή του παιδιού αλλού, σε μία ευχάριστη δραστηριότητα, κατά προτίμηση κάποια με κίνηση, όπως τρέξιμο, ποδήλατο κ.τ.λ.
Διαβεβαιώστε το παιδί ότι όλα είναι καλά και ότι δεν έχει κανένα λόγο να ντρέπεται και βεβαιωθείτε ότι έτσι φέρονται και τα υπόλοιπα άτομα που φροντίζουν το παιδί (συγγενείς, δάσκαλοι κτλ), αλλά και ότι δεν υφίσταται δυσάρεστες συμπεριφορές από το φιλικό του περίγυρο – εξαιτίας αυτού.
Υπάρχει κατάλληλη στιγμή για να μιλήσετε σε ειδικό, και πότε είναι αυτή;
Αν το τικ συμβαίνει υπερβολικά συχνά ή επιδεινώνεται.
Αν παρεμποδίζει τις καθημερινές δραστηριότητες του παιδιού.
Αν προκαλεί στο παιδί δυσφορία και αίσθημα ντροπής ή αποτελεί αφορμή για εκφοβισμό και κοινωνική απομόνωση.
Αν συνοδεύεται και από άλλα συμπτώματα όπως κατάθλιψη, θυμό ή αυτοτραυματισμό.
Τα περισσότερα «τικ» είναι ήπια και δεν επηρεάζουν την καθημερινότητα του παιδιού ενώ στην εφηβεία συνήθως υποχωρούν πλήρως. Για ακόμη μια φορά κομβική σημασία έχει η σωστή επικοινωνία με το παιδί σας, η υπομονή αλλά και το αίσθημα ψυχραιμίας. Σε σπάνιες περιπτώσεις που τα «τικ» είναι έντονα και επηρεάζουν την καθημερινότητα του παιδιού υπάρχει θεραπεία και περιλαμβάνει ψυχοθεραπευτική συμπεριφορική θεραπεία και σχετική φαρμακευτική αγωγή. Συμβουλευτείτε τον παιδίατρο σας πριν προχωρήσετε σε οποιαδήποτε ενέργεια.
