Όλοι οι οργανισμοί χρειάζονται νερό και ηλεκτρολύτες για να είναι υγιείς και να διατηρήσουν την μεταβολική τους ισορροπία. Το αίσθημα της δίψας μας ειδοποιεί για το πότεο οργανισμός μας χρειάζεται περισσότερα υγρά. Αλλά τα μωρά και τα πολύ μικρά παιδιά δεν μπορούν πάντα να μας πουν πότε χρειάζονται υγρά, ειδικά όταν είναι άρρωστα.
Αφυδάτωση σημαίνει σημαντική μείωση του νερού του σώματος. Σε αρκετές περιπτώσεις συνοδεύεται και από διαταραχές ηλεκτρολυτών. Παραμένει παγκοσμίως μια σημαντική αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας σε βρέφη και μικρά παιδιά. Τα βρέφη μάλιστα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα λόγω του υψηλότερου μεταβολικού ρυθμού τους, των μεγαλύτερων απωλειών από το δέρμα (λόγω υψηλότερης αναλογίας επιφάνειας προς όγκο) και τέλος λόγω της αδυναμίας τους για αυτόνομη λήψη υγρών.
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ
Η αφυδάτωση μπορεί να προκύψει από :
- Αυξημένη
απώλεια υγρών - από τo γαστρεντερικό σύστημα (πχ.
έμετoι, διάρροιες) - από τα νεφρά (πχ. σακχαρώδης διαβήτης,
άποιος διαβήτης) - από άδηλες απώλειες νερού (πχ. εφίδρωση,
πυρετός, ταχύπνoια) - Μειωμένη
πρόσληψη υγρών - σε κοινές ιογενείς νόσους (όπως η
στoματίτιδα, η φαρυγγίτιδα κτλ) αλλά και σε πιο σοβαρές καταστάσεις (πχ.
πνευμονία, σηψαιμία) - σε βρέφη που δεν τους χορηγείται επαρκής
ποσότητα γάλακτος ή/και νερού - Συνδυασμό
των 2 παραπάνω
ΤΥΠΟΙ ΑΦΥΔΑΤΩΣΗΣ
Η αφυδάτωση διακρίνεται σε τρεις τύπους, ανάλογα με
την τιμή του νατρίου στο αίμα.
1. Ισoτoνική αφυδάτωση (απώλεια
νερού=απώλεια Na)
Αποτελείτη συχνότερη μορφή αφυδάτωσης στα παιδιά.
2. Υπoτoνική αφυδάτωση (απώλεια νερού<απώλεια Na)
Πρόκειται για αφυδάτωση με βαρύτερη εικόνα, η οποία
μπορεί να οδηγήσει σε υπονατριαιμική εγκεφαλοπάθεια και υποογκαιμικό σοκ.
3. Υπερτoνική αφυδάτωση (απώλεια νερού >απώλεια Na)
Πρόκειται για τη βαρύτερη
μoρφή αφυδάτωσης με τη μεγαλύτερη θνητότητα (10-15%). Συχνά υποεκτιμάται,
δεδομένου ότι τα σημεία της δεν είναι τόσο εμφανή. Τα βρέφη μπορεί να εμφανίσουν
ευερεθιστότητα, λήθαργο, σπασμούς, ή ακόμη και εγκεφαλική αιμορραγία.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΗΜΕΙΑ
Η διάγνωση της αφυδάτωσης βασίζεται στο ιστορικό και
την κλινική εξέταση.Τα συμπτώματα και τα σημεία της ποικίλλουν αναλόγως με το
βαθμό της, καθώς και με τα επίπεδα νατρίου του αίματος.
Κατά την κλινική αξιολόγηση του παιδιού, η αφυδάτωση
διακρίνεται σε:
1. ‘Ηπια (απώλεια περίπου 5% του σωματικού βάρους σε βρέφη και 3% σε εφήβους), χωρίς αιμοδυναμικές αλλαγές.
Συμπτώματα:
- Ήπια
ανησυχία και δίψα - Χωρίς
ιδιαίτερα ευρήματα από την κλινική εξέταση
2. Μέτρια (απώλεια 10% του σωματικού βάρους σε βρέφη και 6% σε εφήβους), όπου αρχίζει να εμφανίζεται ταχυκαρδία.
Συμπτώματα:
- Ταχύπνοια
- Ήπια
ταχυκαρδία - Μειωμένη
θερμοκρασία και σπαργή(ελαστικότητα) δέρματος - Ανησυχία
- Ξηρότητα
γλώσσας και στοματικού βλεννογόνου - Εισέχοντες
οφθαλμοί - Μειωμένη
παραγωγή δακρύων και ούρων - Έντονο
αίσθημα δίψας
3. Σοβαρή (απώλεια περίπου 15% του σωματικού βάρους σε βρέφη και 9% σε εφήβους), όπου παρουσιάζεται υπόταση με επακόλουθο μειωμένη αιμάτωση των ιστών.
Συμπτώματα:
- Έντονη
ταχύπνοια - Κρύα
άκρα, ακροκυάνωση και πολύ μειωμένη σπαργή δέρματος - Εντοναεισέχοντες
οφθαλμοί - Έντονη
ταχυκαρδία ή βραδυκαρδία - Αδύναμος
σφυγμός - Μειωμένη
αρτηριακή πίεση - Απάθεια
- Έντονη
ξηρότητα βλεννογόνων γλώσσας και στόματος - Απουσία
δακρύων/ελάχιστη παραγωγή ούρων (ολιγουρία, ανουρία) - Αδυναμία
λήψης υγρών
Στα μικρά βρέφη ο μειωμένος αριθμός των πανών που
αλλάζουν ημερησίως, καθώς και η εισέχουσαπρόσθια πηγή, είναι επιπλέον σημεία
ενδεικτικά αφυδάτωσης.
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
Οι εργαστηριακές εξετάσεις συνήθως προορίζονται για
παιδιά με μέτρια ή σοβαρή αφυδάτωση, στα οποία οι διαταραχές ηλεκτρολυτών (π.χ.
υπερνατριαιμία, υποκαλιαιμία, μεταβολική οξέωση ή αλκάλωση) είναι πιο συχνές,
καθώς και για παιδιά που πρόκειται να λάβουν ενδοφλέβια θεραπεία.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Τα αφυδατωμένα παιδιά χρειάζονται χορήγηση υγρώνεπιπλέον
των αναγκών τους, με τη σωστή αναλογία νερού και ηλεκτρολυτών. Να σημειωθεί ότι
οι χυμοί κι τα αναψυκτικά δεν έχουν την απαιτούμενη αναλογία ηλεκτρολυτών και
επιπλέον μπορεί να επιτείνουν τις διάρροιες και τους εμέτους αν υπάρχουν.
Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής και ο ΠΟΥ συστήνουν
τη χορήγηση υγρών από του στόματος σε ασθενείς με ήπια και μέτρια αφυδάτωση. Στα
παιδιά με σοβαρή αφυδάτωση (π.χ. με ενδείξεις υποογκαιμίας) απαιτείται
ενδοφλέβια θεραπεία, καθώς και συνεχής παρακολούθηση των ζωτικών τους σημείων,
της κλινικής τους εικόνας, της παραγωγής ούρων, του βάρους τους και των
επιπέδων ηλεκτρολυτώνστον ορό.
ΕΝΥΔΑΤΩΣΗ ΑΠΟ ΤΟΥ ΣΤΟΜΑΤΟΣ
Συνίσταται στην βαθμιαία επαναχορήγηση νερού ή/και
διαλυμάτων ηλεκτρολυτών.
Στην περίπτωση που η αιτία της αφυδάτωσης σχετίζεται
με εμέτους, αφήνουμε το στομάχι να ηρεμήσει για περίπου δύο ώρες από τον
τελευταίο έμετο και ξεκινάμε την χορήγηση κατόπιν.
Όσο κι αν διψάει το παιδί, είναι σημαντικό η
χορήγηση υγρών να γίνει σταδιακά (κατά προτίμηση με κουταλάκι, για έλεγχο της
ποσότητας).
